Ultrasound & Shockwave ทางกายภาพบำบัด

การบรรเทาอาการเจ็บปวดในทางกายภาพบำบัด มีเครื่องมือที่หลากหลายที่นักกายภาพบำบัดสามารถเลือกใช้ในการรักษาผู้ป่วย เช่น Hot Pack , TENS , Short wave diathermy , Ultrasound , Shockwave หลายๆท่านอาจมีความสงสัยว่า Ultrasound กับ Shockwave ต่างกันอย่างไร


ลักษณะคลื่นความถี่

• Ultrasound คือ คลื่นเหนือเสียงที่มีความถี่สูงกว่า 20,000 เมกกะเฮิร์ต ซึ่งสูงกว่าความถี่ที่มนุษย์สามารถได้ยิน โดยคลื่นเหนือเสียงนี้ ในทางกายภาพบำบัด  ใช้หลักการทำให้เกิดการสั่นสะเทือน หรือให้ความร้อน เพื่อช่วยลดอาการปวด และเพิ่มอัตราการซ่อมแซมเนื้อเยื่อ โดยคลื่นเหนือเสียงที่ใช้ในทางกายภาพบำบัดจะอยู่ในช่วงความถี่ 0.75 - 3.0 เมกกะเฮิร์ต โดยความถี่ที่ 0.75 เมกกะเฮิร์ต จะสามารถลงไปยังเนื้อเยื่อได้ลึกกว่า 3.0 เมกกะเฮิร์ตลักษณะของคลื่นจะคล้ายกับการโยนก้อนหินลงน้ำ มีการกระเพื่อมของผิวน้ำดังภาพ
  
  

• Shockwave คือ คลื่นกระแทก ซึ่งเกิดขึ้นเมื่อแหล่งกำเนิดคลื่นเคลื่อนตัวด้วยความเร็วเหนือเสียง โดยหน้าคลื่นอัดตัวกันเป็นลักษณะเป็นวงกลมซ้อนกันไปตามแนวทางการเคลื่อนที่ของแหล่งกำเนิดคลื่น เช่น เมื่อเครื่องบินไอพ่นเคลื่อนที่เร็วมากกว่าเสียง
  
  คลื่น Shockwave ที่ใช้ในทางกายภาพบำบัด มี 2 ชนิด ได้แก่ Extracorporeal shock wave therapy (ESWT) และ Radial Shockwave Therapy (RSWT) ดังภาพ 3 มีความถี่อยู่ในช่วง 1-35 เฮิร์ต สามารถลงลึกไปยังเนื้อเยื่อได้มากกว่า 3.5 cm.      
  
  
  

แหล่งกำเนิด

• Ultrasound  มีแหล่งกำเนิดจากผลึกควอต ที่อยู่ใน Sound Head ซึ่งทำให้เกิดแรงสั่นสะเทือนเมื่อได้รับประแสไฟฟ้า แล้วปล่อยคลื่นเหนือเสียงผ่านผิวสัมผัสด้านหน้าของหัว Ultrasound ออกมา ซึ่งต้องผ่านตัวกลาง เช่น น้ำ หรือ เจล  แล้วเปลี่ยนเป็นพลังงานความร้อนในเนื้อเยื่อของร่างกาย โดยความเข้มใช้อยู่ที่ 0.25-2วัตต์ ต่อตารางเซ็นติเมตร
  
  
• Shockwave มีแหล่งกำเนิดที่สำคัญ 3 ชนิด
  
  

1. ชนิดประกายไฟ(Electrohydraulic) เกิดจากขั้วไฟฟ้า 2 ขั้ว ทำให้เกิดความต่างศักย์สูงนับหมื่นโวลต์ จนเกิดประกายไฟฟ้า คล้ายกับฟ้าแลบฟ้าร้อง

2. ชนิด Piezoelectric ประกอบด้วยเซรามิกวางเรียงกัน เมื่อกระแสไฟฟ้าไปกระตุ้นผลึกทั้งหมดยืดออกไปทางเดียวกัน จะทำให้เกิดแรงดันหรือคลื่นช็อคเวฟขึ้น

3. ชนิดแม่เหล็กไฟฟ้า (Electromagnetic) ประกอบด้วยขดลวดและแผ่นโลหะ โดยกระแสไฟฟ้าที่ผ่านขดลวดทำให้เกิดสนามแม่เหล็ก ซึ่งทำให้แผ่นโลหะเคลื่อนไหวเกิดเป็นคลื่นช็อคเวฟ โดยค่าพลังงานที่ใช้ในทางกายภาพบำบัด จะอยู่ในช่วง 1-5 bar หรือประมาณ 60-185 มิลลิจูล

ผลทางการรักษา

Ultrasound แบ่งผลการรักษา 2 ประเภทดังนี้

1.ผลของความร้อน (Thermal Effect) สามารถใช้เพื่อเร่งกระบวนการซ่อมแซมเนื้อเยื่อ , เพื่มความยืดหยุ่นของคอลลาเจน ,เพิ่มการไหลเวียนของโลหิต ,หลอดเลือด ,และน้ำเหลือง , เพิ่มกระบวนการเมตาบอลิซึ่มภายในเนื้อเยื่อ , ลดปวดและการเกร็งของกล้ามเนื้อ

2. ผลของการไม่เกิดความร้อน (Non thermal effect) สามารถใช้เพื่อเร่งกระบวนการซ่อมแซมเนื้อเยื่อโดยไปกระตุ้นให้เนื้อเยื่อมีการสร้างเซลล์ใหม่ขึ้นมาในช่วงอักเสบ , ลดอาการเกร็งและปวดของกล้ามเนื้อ

Shockwave

ผลการรักษาเกิดจาก Mechanical Effect โดยเพิ่มกระบวนการเมตาบอลิซึ่ม ,เพิ่มการผลิตคอลลาเจน , เร่งกระบวนการซ่อมแซมเนื้อเยื่อ , ลดการหลั่งสารที่ทำให้เกิดความเจ็บปวด(Substance P) ,ลดการเกร็งของกล้ามเนื้อ , ช่วยสลาย Calcified fibroblasts เป็นต้น

ในต่างประเทศมีการใช้เครื่องช็อคเวฟในการรักษาผู้ป่วยที่มีอาการอักเสบของเส้นเอ็นบริเวณต่างๆในร่างกายมากกว่า 20ปี เช่น เอ็นร้อยหวาย , เอ็นใต้ฝ่าเท้า , เอ็นข้อศอก , เอ็นหุ้มข้อหัวไหล่ เป็นต้น พบว่าคลื่นช็อคเวฟให้ผลในการลดอาการปวด และมีอัตราการเกิดโรคซ้ำน้อยกว่าวิธีมาตรฐานอื่นๆ ซึ่งมีงานวิจัยต่างประเทศรองรับมากมาย

  เรื่อง : จารุวรรณ อยู่คง
           นักกายภาพบำบัด